چگونگي افزايش اعتماد به نفس در كودكان به ريشه مشكل يا مشكلاتي بازميگردد كه عامل اصلي اين موضوع هستند. راستش را بخواهيد اعتماد به نفس براي يك كودك اهميت بسيار بالاتري از افراد در ردههاي سني ديگر دارد.
اگر بخواهيم مقصودمان را شفافتر بيان كنيم بايد بگوييم اعتماد به نفس انسانها طي دوران كودكي پيريزي ميشود. اگر يك كودك از درون نسبت به خودش حس مثبتي داشته باشد و احساس كند مهارتهاي خوبي براي بازي گروهي با همسالان، رفع چالشهاي كودكانهاي كه با آنها روبهروست و مواجهه با سناريوهاي مختلف دنياي كوچك خود دارد، به سلاح قدرتمندي مجهز خواهد بود كه او را حين گذر از پيچ تند نوجواني نيز بهسلامت از مسير عبور ميدهد.
چگونگي افزايش اعتماد به نفس در كودكان
مهم نيست چند سال سن داريد، آنچه نسبت به خودتان در عمق وجود احساس ميكنيد بر همه رفتار و شئونات حال و آينده زندگي شما تأثير ميگذارد.
قديمترها پدر و مادرها تصور ميكردند بسياري از تعاريف مطرح در بزرگسالي ازجمله اعتماد به نفس براي كودكان مفهومي ندارد؛ اما امروز داستان كاملاً متفاوت است.
روانشناسي اعتماد به نفس در دورهاي كه ما در آن زندگي ميكنيم كودكي را برههاي از زندگي ميداند كه اتكابهنفس انسانها و حسي كه افراد نسبت به خودشان دارند طي آن پيريزي ميشود. به همين دليل همه والدين به دنبال داروي افزايش اعتماد به نفس براي فرزندان خردسال خود ميگردند تا بتوانند پيشرفت زندگي آنها را در آينده تضمين كنند.
اعتماد به نفس پايين در يك كودك او را از شادي و سرمستي دوراني كه در آن به سر ميبرد محروم ميكند و برايش دنيايي تاريك و سرشار از انواع ترسها ميسازد. ازاينرو افزايش اعتماد به نفس در نوجوانان و كودكان بيش از بزرگسالان اهميت دارد.
كودكي كه ازنظر رواني در سلامت كامل به سر ميبرد نسبت بهظاهر خودش در آينه احساس مثبتي دارد، از حضور در جمع همسالان و شركت دربازيهاي كودكانه نميهراسد و همواره خود را موجودي ارزشمند براي پدر و مادر يا ساير اعضاي خانواده ميداند.
كودكان نياز دارند مورد تحسين اعضاي خانواده و اولياء مدرسه قرار بگيرند و اين حس در وجودشان جوانه بزند كه هر اتفاقي بيفتد بازهم آنها مايه افتخار خانواده خود هستند. پدرها و مادرها بايد به كودك خود عشق بورزند و از اين طريق اين پيام را به قلب او برسانند كه موجودي فوقالعاده ارزشمند است.
كودكي كه نسبت به خودش حس مثبتي ندارد، هرگز نميتواند نسبت به زندگي خوشبين باشد و بار سنگين اين بدبيني را تا پايان عمر همراه خويش حمل ميكند. اعتماد به نفس سلاح قدرتمندي براي مقابله با چالشهاي دوران كودكي محسوب ميشود و يكي از مسيرها در شناخت چگونگي افزايش اعتماد به نفس در كودكان استقلال دادن به آنها در حدي متعادل است.
چنانچه احساس ميكنيد كودك شما حين بازي با همسالان و بروز تعارض يا همان دعواهاي كودكانه نميتواند عكسالعمل مناسبي از خودش نشان بدهد و منتظر دخالت و حمايت شماست بايد بكوشيد اين پيام را به او برسانيد كه اگرچه پشتيبانش هستيد اما او خودش نيز ميتواند از پس چالشهاي اينچنيني حين بازي با دوستان و همسالان بربيايد.
دخالت والدين و بزرگترها در دعواهاي كودكانهتنها به استقلال شخصيت آنها لطمه وارد ميكند و جز پديد آوردن آتشي زير خاكستر خاصيت ديگري ندارد.
البته وقتي درباره چگونگي افزايش اعتماد به نفس در كودكان مطالعه كنيد در مييابيد توصيههايي كه براي بهبود احساس كودكان نسبت خودشان مطرح ميشوند هرگز به معناي افتادن از آنسوي بام و تربيت فرزنداني خودشيفته و خودخواه نيست. هرگز! بهقولمعروف «همه اين دعاها براي آمين هستند» و هدفشان ارتقاء سطح اتكابهنفس فرزند دلبند شماست نه انحراف او از مسير تكامل شخصيت و هويت خويش.
توصيههايي براي افزايش اعتماد به نفس در كودكان
درراه شناخت چگونگي افزايش اعتماد به نفس در كودكان شما تشويق به انجام دادن و ندادن برخي امور ميشويد. كارهاي سادهاي كه گاهي فكر ميكنيد انجام آنها هيچ اهميتي براي كودكتان ندارد يا او اصلاً به سني نرسيده كه علت چنين اقدامي را درك كند برخلاف تصور شما ميتوانند بر اعتماد به نفس يك كودك آثار مثبت بسياري بگذارند.
از طرف ديگر برخي حساسيتها، نگرانيها و اقدامات كنترلي كه تصور ميكنيد براي تربيت و رشد شخصيت كودك شما مفيد هستند ميتوانند مانند عاملي ويرانگر نهال نوپاي اعتماد به نفس او را بخشكانند.
در اين راستا حين مطالعه چگونگي افزايش اعتماد به نفس در كودكان به توصيههاي روانشناسانهاي برميخوريم كه همگي ميتوانند به رشد و تعالي فرزند دلبند شما كمك كنند. همه تلاشها بايد يك هدف اصلي داشته باشند و آنهم پديد آوردن حس مثبت در وجود كودك شماست.
ذرهبينتان را در باغچه خانه دفن كنيد
بله! آن ذرهبيني كه در دست داريد و دائم كوچكترين رفتار كودك خود را به كمكش رصد ميكنيد، نهتنها هيچ كمكي به آينده او نخواهد كرد بلكه برعكس اعتماد به نفسش را با خاك يكسان ميكند.
دست از كنترل مداوم كودك خود برداريد و دائم درباره هر رفتارش از سلاح تذكر و نصيحت استفاده نكنيد. اگر همزماني مجبور شديد موضوعي را به او گوشزد كنيد بكوشيد از كلماتي بهره بگيريد كه نشان بدهند شما رفتار كودكتان را مورد شماتت قرار دادهايد نه شخصيتش را.
ميدانيم تماشاي بازي كودكان بسيار لذتبخش است، مخصوصاً براي والدين آنها؛ اما كودك نبايد متوجه حضور شما در حريم خود حين بازي شود. اجازه بدهيد او دنيا و حريم مشخصي براي خودش داشته باشد و در آن جهان كوچك نقش خود واقعياش را به عهده بگيرد. بدترين لطف ممكن در حق يك كودك رصد بازي و كمك به او براي تكميل آن است.
بهعنوانمثال وقتي كودك شما در يك مرحله حساس بازي كامپيوتري گرفتارشده، نميتواند قطعات لِگوي خود را به شكل صحيح كنار يكديگر بچيند يا در تكميل پازلي كه برايش خريدهايد مشكل دارد نبايد تا زماني كه او از شما درخواست كمك نكرده وارد داستان بشويد. با اين اقدام بهسرعت جمله دستوري 2 كلمهاي «تو نميتواني!» را در ناخودآگاه فرزندتان نهادينه خواهيد كرد.
حتي درصورتيكه كودك از شما براي حل مشكل خود در بازي يا يك مسئله رياضي درخواست كمك كرد، نبايد مشكل را بهسرعت حل كنيد تا غائله خاتمه پيدا كند، كودكتان عصبي نشود يا بار ديگر به سراغ شما نيايد.
حوصله به خرج بدهيد و ابتدا او را بهگونهاي راهنمايي كنيد كه خودش بتواند مشكل را مرتفع كند. اگر هم به او كمك ميكنيد، اين كمكرساني بايد گامبهگام و پله به پله باشد.
مطمئن باشيد وقتي كودك شما درنهايت خودش موفق به گذر از چالش شد، اعتماد به نفس بسيار بالاتري خواهد داشت. همچنين هرگز نبايد اشتباهات كودك خود را تصحيح كنيد. اين را بدانيد كه اشتباه بخشي از فرآيند شكلگيري شخصيت آينده و تجربهاندوزي براي كودك شماست. بگذاريد بيپرده بگوييم اشتباه حق اوست، اين حق را از كودك خود دريغ نكنيد.
دخالتهاي كوچك شما ميتواند فرصتهاي بزرگ زندگي آينده كودكتان را به فنا بدهد. ميدانيم سخت است اما لطفاً در اين موارد كمي خويشتندار باشيد.
كودك خود را غرق در عشق، محبت، تشويق و تحسين كنيد
ميدانيم كه بهمحض خواندن گزاره بالا بسياري ميگويند با اين كار فرزند خود را بهاصطلاح لوس بار خواهيم آورد؛ اما بايد به عرضتان برسانيم اين تفكر كاملاً اشتباه است.
البته منظور ما اين نيست كه تحت هر شرايطي كودك خود را تشويق كنيد و در برابر اشتباهات فاحش و رفتارهاي نامناسبش نهتنها ساكت نباشيد بلكه او را بهصورت مستقيم يا غيرمستقيم تشويق نيز بكنيد.
هرگز! بهعنوانمثال اگر كودك شما رفتار دور از ادبي حين برخورد با يك فرد بزرگسال داشته كه ازقضا بسيار هم بامزه بوده، حداقل عكسالعمل شما در برابر اين رفتار بايد تعريف نكردن آن بهعنوان يك اتفاق بانمك و دلنشين براي ديگران در حضور خود كودك باشد.
اما بههرروي كودكان نياز مبرمي به «دوست داشته شدن» از سوي پدر و مادر خوددارند. عشق و محبت خود را از كودكتان دريغ نكنيد و بكوشيد در اين خصوص مطالعه داشته باشيد و مهارت لازم براي رساندن پيامهاي عاشقانه به فرزندتان را فرابگيريد.
ك در آغوش كشيدن ساده، نوازش موها، درخواست از كودك براي نشستن در كنار شما، خواندن قصه پيش از خواب، بازي براي بالا بردن اعتماد به نفس و اقداماتي ازايندست موجب ميشوند وجود كودك شما لبريز از حس مثبت به خود شود. عشق و علاقه به كودك بايد همراه با اين پيام ويژه باشد كه «من تو را دقيقاً به همين شكلي كه هستي با همه شلختگيها، بداخلاقيها، بهانهگيريها و اشتباههايت عاشقانه و بيقيدوشرط دوست دارم.»
اگر زماني براي كودك خود تنبيهي در نظر ميگيريد باظرافت آن تنبيه را متوجه يك رفتار خاص درزماني مشخص كنيد و هرگز به ساير رفتارها و شخصيت او تعميم ندهيد.
همچنين اگر با همسر خود اختلافنظري داريد يا از عادتي كه در خانواده او وجود دارد احساس خوشايندي به شما دست نميدهد نبايد با بروز نخستين رفتارهاي مشابه از سوي كودك خود او را متهم كنيد كه شبيه خانواده پدري يا مادري است. چنين سركوفتهايي موجب ميشوند كودك شما آرامآرام از خودش تنفر پيدا كند و اين تنفر يعني مرگ اعتماد به نفس.
پدر و مادر بايد كوچكترين رفتارهاي مثبت فرزند خود را بهطور متعادل مورد تشويق قرار بدهند. انجام بهموقع تكاليف مدرسه، كمك در نظافت خانه، كشيدن يك نقاشي زيبا و موارد بسيار ديگر ميتوانند بهانه خوبي براي تشويق كلامي كودك و موجب دلگرمي او باشند؛ اما تحسين و تشويق نبايد شكل اغراقآميز به خود بگيرد.
هرگز نبايد فعاليت كودكتان را بهصورت كمّي ارزشگذاري كنيد. به قول خودماني به كارهاي او نمره ندهيد بلكه بيشتر كيفيت اقداماتش را مورد تحسين قرار بدهيد.
در مواردي كه نياز به تشويق وجود ندارد نيز ميتوانيد با يك لبخند و جملهاي كوتاه تنها به تقويت روحيه كودك كمك كنيد؛ اما اگر دائم با الفاظ اغراقآميز از زيبايي ظاهري، هوش بالا و استعدادهاي خارقالعاده كودك در مقابل خودش تعريف كنيد متأسفانه بهرغم تصوري كه داريد آينده او را نابود خواهيد كرد.
ميدانيد چرا؟ زيرا با اين تعارف كودك شما در دنياي كوچكش از خود يك ابرقهرمان دستنيافتني ميسازد و با نخستين شكست تحصيلي، بروز اختلاف با دوستان و همسالان يا روبهرو شدن با چالشهاي كودكانه اعتماد به نفسش را از دست ميدهد.
اگر ميخواهيد به چگونگي افزايش اعتماد به نفس در كودكان پي ببريد بايد همواره رفتار خود با كودكتان را مورد ارزيابي قرار بدهيد و از انحرافات اينچنيني پيشگيري كنيد.
خريد جايزه و هديه براي كوچكترين دستاوردهاي كودك نيز در دسته همين اشتباهات نابخشودني قرار ميگيرند. كودك شما هرگز نبايد تصور كند ميتواند براي امور جاري زندگي مانند مراجعه به آرايشگاه، انجام تكاليف، پذيرفتن تزريق آمپول و واكسن يا موارد مشابه از پدر و مادر خود باج بگيرد.
شأن جوايز و هدايا را بالا نگاهداريد و در موارد خاص و گراميداشت موفقيتهاي تحصيلي، ورزشي، درماني، خانوادگي و رويدادهاي بزرگ از آنها استفاده كنيد.
شايد بسياري از پدر و مادرهاي امروزي به ياد داشته باشند كه معدل 20 كلاس اول دبستان برايشان يك جايزه بزرگ و جذاب به اسم دوچرخه به ارمغان ميآورد.
هرچند معدل 20 و نگاه نمره محور دهههاي گذشته در نوع خود براي اعتماد به نفس كودكان يك عامل مخرب بود اما دوچرخهاي كه درازاي اين موفقيت براي كودك خريداري ميشد سطح اعتماد به نفس او را بسيار بالا ميبرد.
با هديه گرفتن آن دوچرخه كودك در دنياي دروني خودش تصور ميكرد كه كوشش او طي يك سال تحصيلي چنين دستاورد بزرگي برايش به همراه داشته. مواردي كه همگي نتيجهاي جز احساس غرور و تزريق يك حس فوقالعاده نسبت به خود به وجود كودك ندارند.